4. Breng je omgeving in kaart

4. Breng je omgeving in kaart

In deze stap ga je aan de slag om de omgeving in kaart te brengen. Zowel de fysieke als de ‘sociale’ omgeving. De hardware, software en orgware komen aan bod. Afhankelijk van je opdracht, uitdaging of het schaalniveau waarin je werkt, doe je onderzoek naar de omgeving waar je aan de slag gaat. Dit kun je toepassen voor een plek, een locatie, een buurt of een route. Bepaal altijd als team de scope van je onderzoeksgebied. Kies bij het in kaart brengen van een plek of exacte locatie niet alleen voor de plek zelf maar ook de aangrenzende buurt. Je kunt dan bijvoorbeeld inzetten op het maken van een kansenkaart. In het stappenplan niveau 2 (gericht op visie en beleid) vertellen we hier meer over.

Deze stap bestaat uit een aantal onderdelen. Aan het einde van deze stap kun jij een diagnose stellen. Je hebt in beeld wie er woont in of rondom het gebied, wat de wensen zijn van deze doelgroep en hoe beweegvriendelijk de locatie nu is. Je weet wie je kunt betrekken in de toekomst en krijgt inzichtelijk waar kansen en knelpunten liggen. Op basis hiervan kun je weer besluiten nemen voor je vervolgtraject.

A. Wijkanalyse inwoners
Breng de kenmerken van inwoners die wonen op de plek waar je aan de slag gaat of in de buurt die je beweegvriendelijk wilt maken scherp in beeld. Gebruik de verschillende bestaande databronnen. Op deze handige website van het RIVM haal je recente (2020) gezondheid en gezondheidsgerelateerde data op. Of gebruik de toelichting en vindplaatsen Gebiedsindicatoren van Gezond In als zoekhulp.

Kom meer te weten over:

• Gezondheid en ervaren gezondheid
• Sport en beweegdeelname (lid sportvereniging, beweegnorm, sporter, etc), zie instrumenten
• Sociale cohesie en leefbaarheid
• Fysieke en (ervaren) sociale veiligheid
• Sociaal economische status
• Eenzaamheid en participatie
• Gebruik van voorzieningen
• Type woningen en samenstelling huishoudens

B. Wensen in beeld: inwoners & inwonersparticipatie
Krijg in beeld hoe inwoners hun eigen leefomgeving waarderen en kom er achter wat wensen van inwoners zijn als het gaat om bewegen in de openbare ruimte en een beweegvriendelijke omgeving.

Wat vinden inwoners zelf van hun leefomgeving?

• Gebruik beschikbare kennis en data zoals leefbarometer, buurt thermometer, leefbaarheid enquête, gebiedskennis van gebiedscoördinator/wijkregisseur, etc.
• Zet zelf instrumenten in om dit te achterhalen.
  Bijvoorbeeld: De Leefplekmeter van Pharos of de Photovoice methode.

Welke wensen hebben inwoners t.a.v. bewegen in de openbare ruimte?

• Gebruik beschikbare kennis en data zoals gebiedskennis van gebiedscoördinator/wijkregisseur, beleidsmedewerker gemeente, buurtsportcoach, jeugdwerker, vrijwilliger buurthuis, etc.
• Zet zelf instrumenten in om dit te achterhalen. Gebruik hiervoor instrumenten uit de online leeromgeving: sport en bewegen in de openbare ruimte wensen ophalen of domein inwonersparticipatie.

C. Wijkscan: hardware en software
Krijg in beeld hoe de fysieke omgeving/openbare ruimte in de wijk eruit ziet en of deze geschikt is voor beweegdoeleinden. Breng vervolgens het huidige sport en beweeg aanbod in de wijk in kaart. Dit geldt voor zowel het georganiseerde als ongeorganiseerde aanbod.

Is de fysieke omgeving/openbare ruimte geschikt voor bewegen?

• Loop of fiets zelf door de wijk. Observeer, maak foto’s, noteer op kaart en spreek mensen aan.
• Maak gebruik van een wijkscan instrument. Bijvoorbeeld een van de instrumenten uit het domein fysieke omgeving in de online leeromgeving.
• Maak gebruik van kaartmateriaal. Bijvoorbeeld uit het GIS systeem van de gemeente. Denk aan kaarten waarop groengebieden, sport-, speel- en beweegplekken staan, schoolpleinen, sportparken, fietsverbindingen, wandelroutes, volkstuinen, bossen, water wat recreatief gebruikt kan worden, etc.

Inventariseer huidig sport en beweegaanbod

• Loop of fiets zelf door de wijk. Observeer, maak foto’s, noteer op kaart en spreek mensen aan.
• Zoek op internet naar sport aanbieders in de wijk. Bekijk ook de social media kanalen in een buurt voor het meer informele of anders georganiseerd aanbod.
• Maak gebruik van kennis van een buursportcoach, sportregisseur of andere sport stakeholder in de wijk.

D. Beleid en regelgeving: check en meekoppelkansen
Krijg kaders en randvoorwaarden in beeld die je straks nodig hebt voor je ontwerp of voor het gebruik van een plek of omgeving. Breng ook beleids- en visie aanknopingspunten in beeld, bijvoorbeeld voor meekoppelkansen. Bedenk ook of je een vergunning nodig hebt voor de uitvoering van je project.

Waar vind ik de kaders, randvoorwaarden en meekoppelkansen? 

• Bij collega’s, gebied coördinator, wijkregisseur, woningcorporatie, gebiedsteam, etc.
• Beleid inrichting en beheer openbare ruimte (handboek, visie, kadernota, toetsingskader, etc.)
• Omgevingsvisie, structuurvisie, omgevingsprogramma, omgevings- en bestemmingsplan
• Gebiedsvisies, buurtcontracten, etc.
• Sportvisie en sportbeleid
• Lokaal sportakkoord
• Gezondheidsbeleid en preventie akkoord
• Lopende of geplande projecten in de openbare ruimte: riool vervangen, nieuwe bestrating, nieuwe speelplek, aanpakken van een park, een recreatie project, etc.
• Herontwikkelingsplannen, gebiedsontwikkelingen en nieuwbouwplannen
• Lopende of geplande projecten in het sociaal domein: aanpak eenzaamheid, participatie, jeugd op straat, wegwerken gezondheidsachterstanden, etc.

E. Stakeholder inventarisatie en analyse: software en orgware
Krijg in beeld wie kan helpen, wie kan tegenwerken en wie vergelijkbare doelen heeft in het project.

Hoe ga ik aan de slag met een stakeholder analyse?

• In het domein samenwerken vind je kennis en instrumenten ten aanzien van samenwerken in netwerken en communities. Zet bijvoorbeeld de Netwerkanalyse in als instrument om je stakeholders in kaart te brengen.
• Ben je zelf nog niet bekend met de buurt? Maak gebruik van sleutelfiguren en andere professionals in de buurt om stakeholders in beeld te brengen.

F. Concluderen en presenteren

Je haalt veel informatie op in deze stap. Voeg je data samen en zorg voor conclusies waar je mee verder kunt, omdat ze je richting geven voor je Programma van Eisen.

Praktijkvoorbeelden

Bekijk hier de vragenlijst die is ingezet om wensen op te halen van inwoners voor een nieuwe sport- en beweegplek in een stadspark nabij een onderwijsinstelling. Project: Grunobuurt Laanhuizen.

Bekijk hier hoe Sport Drenthe en Kennislab BIOR de omgeving in kaart hebben gebracht bij de start van het project Wandelroute Dalen. Hardware en software en netwerken in de buurt zijn in kaart gebracht en er is een stakeholdersanalyse gedaan. Dit document bevat daarnaast ook een activeringsplan (stap 6B).