6. Ontwerp van de openbare ruimte & beweegvriendelijke omgeving.
De openbare ruimte is een breed beleidsveld. Wie de openbare ruimte ontwerpt, is afhankelijk van hoe de gemeente dit organiseert en van het project. Soms heeft een gemeente zelf stedenbouwkundigen en landschapsarchitecten of ontwerpers voor de openbare ruimte in dienst. Soms huurt een gemeente deze specialisten in. Maar bij herontwikkeling of nieuwbouw kan ook de gehele planontwikkeling en ontwerp worden gedaan door een advies- of ingenieursbureau, een ontwerpbureau, een projectontwikkelaar of woningcorporatie.
Wie er ook ontwerpt, op basis van bijvoorbeeld een programma van eisen, de aanbesteding, het bestemmingsplan (omgevingsplan), een stedenbouwkundig plan of visie, het handboek openbare ruimte, moet de ontwerper van de openbare ruimte rekening houden met veel verschillende thema’s en belangen. Denk aan groen, klimaat, duurzaamheid, verblijfskwaliteit, (langzaam) verkeer, toegankelijkheid, bereikbaarheid, sociale en fysieke veiligheid en bijvoorbeeld kindvriendelijkheid of seniorproof. Wij voegen daar sport- bewegen en ontmoeten aan toe, met het thema beweegvriendelijke omgeving.
Voor het ontwerp van een beweegvriendelijke omgeving zijn deze publicaties zeer behulpzaam. We laten algemene ontwerpprincipes voor een beweegvriendelijke omgeving zien, ontwerpprincipes gericht op een specifieke vorm van bewegen of specifieke doelgroep en ontwepprincipes ontwikkeld voor en door een gemeente.
Bouwstenen van de beweegvriendelijke omgeving
Lees hier het e-book ‘Bouwstenen van de beweegvriendelijke omgeving’. In dit e-book worden 34 bouwstenen voor een beweegvriendelijke omgeving voorzien van praktische ontwerpprincipes op het schaalniveau van woonplaats, de wijk en de straat.
Werkzame elementen beweegvriendelijke omgeving
Lees hier de publicatie ‘Werkzame elementen van de beweegvriendelijke omgeving: een overzicht van de literatuur’ van het Mulier Instituut.
Buurtkenmerken beweegvriendelijke omgeving
Bekijk hier de factsheet ‘Belangrijke buurtkenmerken voor een beweegvriendelijke omgeving’ van het Mulier Instituut.
Werkzame elementen interventies
Lees hier het artikel ‘Werkzame elementen: bouwstenen voor kwaliteit en effectiviteit’ van het Kenniscentrum Sport & Bewegen.
Ontwerpprincipes BVO algemeen – Ontwerpprincipes voor een beweegvriendelijke omgeving
Bekijk hier de ‘Ontwerpprincipes voor een beweegvriendelijke omgeving’ van het Kenniscentrum Sport & bewegen en TNO.
Gezond ontwerp Wijzer
Bekijk hier de Gezond ontwerp wijzer van het RIVM met daarin verschillende instrumenten voor het ontwerpen van een gezonde leefomgeving.
Prettige plekken
Lees hier meer over ‘Prettige plekken, het handboek mens & openbare ruimte’ van Kyra Kuitert en Rosemarie Maas.
De Beweegvriendelijke Stad
De beweegvriendelijke stad laat zien hoe een gezonde beweegvriendelijke stad eruit kan zien met fijne speelplekken, een stad als sportschool en een stad waar je veilig kunt opgroeien, oud kunt worden en waar je vanzelfsprekend overal kunt fietsen. Het boek is online in te zien en bevat inspiratie, ontwerptools en artikelen van expert. Amsterdam staat model als stad die uitnodigt tot bewegen.
Bekijk hier de beweegvriendelijke stad
Active design guidelines
Ook internationaal is aandacht voor het ontwerpen van een ‘actieve stad’.
Bekijk hier de ‘Active design guidelines’.
Ontwerpprincipes gericht op een specifieke vorm van bewegen
Fietsen en lopen
Bekijk hier het inspiratiedocument fietsen en lopen in een beweegvriendelijke omgevingswet van CROW.
lees hier het artikel van het Kenniscentrum Sport & bewegen ‘Goede looproutes zijn een vereiste voor een beweegvriendelijke omgeving’.
Bekijk hier de publicatie ‘Loop!’ Van Annemieke Molster over loopvriendelijke stedenbouw.
Lees hier het artikel ‘de 15 minuten stad, hoe doe je dat?’ en de ‘Checklist ontwerpprincipes 15 minuten stad’ van Rebel, Fietsersbond en Wandelnet.
Ontwerpprincipes voor specifieke doelgroepen
mensen met dementie
Lees hier het artikel ‘Hoe richt je de openbare ruimte beweegvriendelijk in voor mensen met dementie? Van het kenniscentrum Sport & Bewegen.
Inclusieve openbare ruimte
Lees hier het dossier met tips en inspiratie voor het plannen en ontwerpen van een beweegvriendelijke omgeving voor mensen met een beperking of chronische aandoening van het kenniscentrum Sport & Bewegen.
Ouderen
Lees hier het artikel ‘Hoe verleid je ouderen tot bewegen door een beweegvriendelijke omgeving’ van het kenniscentrum Sport & Bewegen.
Kinderen
Bekijk hier het inspiratiedocument ‘Buitenspelen in een beweegvriendelijke omgevingswet’ van het Kenniscentrum Sport & Bewegen. In dit document vind je onder andere voorbeelden over hoe buitenspelen in een omgevingsvisie, omgevingsprogramma en omgevingsplan kan worden opgenomen.
Ontwerpprincipes van gemeenten
Sporten, spelen, bewegen en ontmoeten in Groningen
Gemeente Groningen maakte in samenwerking met Lior Steinberg en Jorn Wemmenhove samen dit praktisch hulpmiddel voor ontwerp, activering en participatie in de openbare ruimte. Een inspirerend document, niet alleen voor Groningen!
Bekijk hier de publicatie ‘Sporten, spelen, bewegen en ontmoeten in Groningen’ of lees een reeks artikelen over de actieve stad Groningen: praktijk.
Amsterdamse beweeglogica
De beweeglogica is onderdeel van het Amsterdamse programma ‘De Bewegende Stad’ met de ambitie: ‘Alle Amsterdammers bewegen’. De beweeglogica biedt houvast voor ‘stadsmakers’ om bewegen op te nemen in een ontwerp van een bestaande of nieuwe buurt. Bekijk hier de Amsterdamse Beweeglogica.
Buitenkansen voor een uitnodigende buitenruimte
Het boek ‘Buitenkansen’ biedt tools en inspiratie voor ene buitenruimte die verleidt tot gezond gedrag. In opdracht van en in samenwerking met de gemeente Apeldoorn en provincie Gelderland heeft Urhahn stedenbouw & strategie dit boek ontwikkeld. Het boek laat zien hoe je de buitenruimte in de stad uitnodigend maakt aan de hand van Apeldoornse en Gelderse voorbeelden die ook toepasbaar zijn in andere Nederlandse gemeenten.
Lees hier meer over Buitenruimte.
Voorafgaand aan de concrete ontwerpfase gaat vaak een fase van visievorming. Daarbij kunnen deze publicaties behulpzaam zijn:
Argumenten BVO/BIOR
Lees hier alles over de 11 argumenten voor een beweegvriendelijke omgeving. Bekijk de infographic of lees de onderbouwing van de argumenten.
Omgevingswet en visie – Sport en bewegen stimuleren via omgevingsvisie
Lees hier het artikel ‘Sport en bewegen stimuleren via omgevingsvisie, wat werkt wel en wat werkt niet?’ van het kenniscentrum Sport & bewegen.
Bekijk hier het ‘Stappenplan voor agendasetting gezondheid en Omgevingswet’ ontwikkeld door het Loketgezondleven.nl
Gezonde plannen
Bekijk hier de Gids Gezonde leefomgeving en de mogelijkheden voor gezonde plannen.
Gezondheid en ruimte
Bekijk hier het inspiratie en werkboek ‘Gezondheid en Ruimte’ van Gezond In en Platform 31.