De ontwikkeling van sport en bewegen in Nederland
Wist je dat Pim Mulier (1865-1954) wordt gezien als grondlegger en pionier van de moderne sport in Nederland (NOS, 2015). Hij organiseerde onder meer de eerste atletiekwedstrijd in Nederland en richtte de eerste sportbond in Nederland op. De introductie van sporten zoals voetbal en atletiek en evenementen zoals de Elfstedentocht en de Vierdaagse in Nederland zijn toe te schrijven aan Pim Mulier (pimmulier.nl, z.d.). Pim Mulier zag sport als meer dan tijdverdrijf en wel als redmiddel voor de natie waarmee onder andere maatschappelijke doelen behaald konden worden (Rewijk, 2015).
Als je de vraag bezigt hoe sport gedefinieerd wordt is onderstaande gangbare definitie gegeven die veelal gehanteerd word binnen het sportonderzoek: “Een menselijke activiteit die veelal plaatsvindt in een specifiek organisatorisch verband maar ook ongebonden kan worden verricht, doorgaans met gebruikmaking van een specifiek ruimtelijke voorziening en/of omgeving, op een manier die is gerelateerd aan voorschriften en gebruiken die in internationaal verband ten behoeve van prestaties met een competitie- of wedstrijdelement in de desbetreffende activiteit of verwante activiteiten tot ontwikkeling zijn gekomen” (Diopter, 2000).
Een kortere kijk in literatuur leert dat sport zoveel meer dan dit is. Bart Crum schreef in 1992 al over de versporting van de samenleving, waarin de opwaardering van de sport zichtbaar was in de opmars van de verenigingssport en ontwikkeling van verschillende modi van sport. Een verder relevant onderscheid wordt gemaakt door de ontsporting en versporting van de sport. De ‘ontsporting’ van de sport is het gevolg van de versporting van de samenleving waar sport niet zozeer om presteren gaat maar ook gaat om je fijn voelen, plezier hebben en fit zijn. Daartegenover staat de ‘versporting’ van de sport waarin het prestatiemotief juist wordt nagestreefd en zichtbaar is en alle soorten van competities en kampioenschappen over allerlei sporten. Maar ook wordt nagestreefd door bijvoorbeeld amateurwielrenners en hardlopers die doelgericht trainen richting breedte sportevenementen.
Hoe moeilijk het misschien al is om te definiëren wat sport is kan een gangbaar onderscheid worden gemaakt in de ‘waarom’ van sport opgedeeld in sport als doel en sport als middel.
Bij sport als middel wordt veelal verwezen naar de instrumentalisering van sport waar sport wordt ingezet om op maatschappelijke beleidsterreinen winst te boeken (sportenbewegenincijfers.nl, z.d.). Bij sport als doel lijkt men vooral te enten op lichamelijke activiteit en het vergelijken van vaardigheden (allesoversport.nl, z.d.). Dit onderscheid is jarenlang gemaakt en doet wellicht te weinig recht aan de potentie van sport en bewegen in de toekomst, sport als doel en als middel kunnen prima in elkaars verlengde liggen (sportenbewegenincijfers.nl, z.d.). In de Sport Toekomstverkenning 2017 is uitgebreid stil gestaan bij de waarden van sport die vervolgens na clustering resulteren in een 4-tal perspectieven op sport: i) Door Vriendschap Verenigd, ii) Voel je fit, iii) Naar de top en iv) Leef mee (RIVM/SCP, 2017). Wil je meer weten over deze perspectieven en de Sport Toekomstverkenning ga naar www.sportenbewegenincijfers.nl of naar de perspectieven op sport en bewegen.
In deze Sport Toekomstverkenning wordt in lijn met bovenstaande een bredere definitie van sport gehanteerd: “Sport is het geheel aan sport- en beweegaanbod en voorzieningen, sport- en beweeggedrag, beleving van sport via media en bezoek, (sport)beleid op lokaal en nationaal niveau, en de impact die het heeft op de economie, gezondheid en maatschappij” (RIVM/SCP, 2017, P.16).
De vraag heerst vervolgens op welke wijze de bij sport en bewegen betrokken organisaties in willen spelen op deze ontwikkeling. Het antwoord is gekomen middels een breed gedragen Nationaal Sportakkoord. Sport verenigt Nederland is de titel van het Nationaal Sportakkoord waarmee de rijksoverheid samen met provincies, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven de kracht van sport in Nederland verder wil benutten. Deze partijen hebben binnen het Sportakkoord ambities uitgewerkt bestaande uit het i) inclusief sporten & bewegen, ii) duurzame sportcultuur, iii) Vitale sport- en beweegaanbieders, iv) positieve sportcultuur, v) vaardig in bewegen en vi) topsport die inspireert. Vanuit het Sportakkoord kunnen sportclubs ondersteuning ontvangen binnen de lokale sportakkoorden. Lees verder op: https://nocnsf.nl/sportakkoord
Sport en bewegen in Nederland
De sportbranche in Nederland blijft groeien in omvang en diversiteit en de sportpopulatie verandert mee (KPMG, 2019). De ongeorganiseerde sport blijft groeien, dit aanbod in de openbare ruimte wordt gefaciliteerd door onder andere gemeenten, Staatsbosbeheer, Natuurmomenten, et cetera. Hier maakt bijna de helft van de wekelijkse sporters gebruik van (KPMG, 2019). De georganiseerde sport wordt door 26,510 sportverenigingen aangeboden (CBS, 2020) waarvan 22453 verenigingen in 2019 aangesloten waren bij het NOC*NSF (van Kalmthout, 2019). Maar liefst 23 procent van de wekelijkse sporters (8,8 miljoen in 2018) maakt maandelijks gebruik van dit aanbod van sportverenigingen (KPMG, 2019). Andere zeer grote aanbieders van sport en bewegen zijn de anders georganiseerde aanbieders zoals fitnesscentra en breedte sportevenementen waaraan zeker 18 procent van de wekelijkse sporters deelneemt.
Opvallend is dat tevens de sportpopulatie verandert, het aandeel wekelijkse sportende ouderen neemt toe en het aandeel jongeren onder de 20 jaar neemt af (KPMG, 2019). Het aandeel wekelijkse sporters boven de 12 jaar lag in 2001 op 50 procent en in 2020 op 53,8 procent, overall laat dit een gestage en minimaal fluctuerende stijging zien (sportenbewegenincijfers.nl, 2020). Het wekelijkse aandeel van 4-jarigen en ouder die sporten is gemeten vanaf 2016 (52,3%) en stijgt in 2020 naar 54,7 procent.
De impact van CORONAPANDEMIE op de sport- en beweegdeelname is evident. De sport- en beweegdeelname in deze periode verschuift van deelname aan anders georganiseerd en georganiseerd sportaanbod naar ongeorganiseerd aanbod. Uiteindelijk lijkt 34 procent van de Nederlanders minder te zijn gaan sporten tijdens de coronapandemie (NOC*NSF, 2020). Zie voor meer gedetailleerde informatie over de sport- en beweegdeelname en de verschuivingen hierbinnen de sportdeelname index van het NOC*NSF.
Waar een fantastisch plan middels het Sportakkoord klaarligt om zowel organisatie als financiën van de sport robuust te maken heeft een wereldwijde pandemie op het moment van schrijven invloed op de toekomst van sport & bewegen. De vraag heerst hoe snel en hoe goed Nederland herstelt van deze pandemie. Zoals de directeur van NOC*NSF Gerard Dielessen stelt “Nederland is tot stilstand gekomen. Als je daar niets aan doet, krijg je uiteindelijk de rekening drie keer gepresenteerd (NOS.nl, 17 maart 2021).
Referenties
Hoyng, J. (2021, 03 24). Wat is sport? Opgehaald van: https://www.allesoversport.nl/thema/beleid/wat-is-sport/
CBS StatLine. (2021, 03 24). Sportclubs; personeel, exploitative, ledental, gebruik accommodaties. Opgehaald van SCB StatLine: https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/70256ned/table?fromstatweb
Crum, B. (1992). Over de versporting van de samenleving. Haarlem: De Vrieseborch.
Diopter – Janssens en Van Bottenburg bv. (2000). Richtlijn Sportdeelname-Onderzoek (rso).
Standaardmodel voor onderzoek naar sportdeelname. Den Bosch: Diopter – Janssens en Van Bottenburg bv.
KPMG. (2021, 03 24). Brancherapport Sport 23 oktober 2019. Opgehaald van KPMG: https://assets.kpmg/content/dam/kpmg/nl/pdf/2019/advisory/brancherapport-sport.pdf
Kalmthout, J. van. (2021, 03 24). Sportverenigingen in Nederland. Ontwikkelingen van 2000 tot nu. Opgehaald van Mulier Instituut: https://www.mulierinstituut.nl/publicaties/websheet-sportverenigingen-in-nederland/
NOC*NSF. (2021, 03 24). Sportakkoord: Sport verenigt Nederland. Opgehaald van NOC*NSF: https://nocnsf.nl/sportakkoord
NOC*NSF. (2021, 03 24). NOC*NSF Sportdeelname Index. Effecten coronavirus. Opgehaald van NOC*NSF: https://nocnsf.nl/media/3800/noc-nsf-sportdeelname-maandmeting-corona-virus-oktober-2020-v20.pdf
NOS. (2021, 03 24). Miljoenen coronakilo’s erbij, maar over sport hoor je de politiek nauwelijks. Opgehaald van NOS: https://nos.nl/collectie/13840/artikel/2372946-miljoenen-coronakilo-s-erbij-maar-over-sport-hoor-je-de-politiek-nauwelijks
NOS. (2021, 03 24). Pim Mulier: grondlegger van Nederlandse sport. Opgehaald van NOS: https://nos.nl/artikel/2024012-pim-mulier-grondlegger-van-nederlandse-sport.html
Rewijk, D. (2021, 03 24). Het leven(s)werk van Pim Mulier. Opgehaald van: https://www.pimmulier.nl/over-pim-mulier/pim-mulier
RIVM. (2021, 03 25). Drijvende krachten van sport en bewegen. Opgehaald van Sport Toekomstverkenning: https://www.sportenbewegenincijfers.nl/document/drijvende-krachten-van sport-en-bewegen
RIVM. (2021, 03 24). Sportdeelname wekelijks. Opgehaald van Sport en Bewegen in Cijfers: https://www.sportenbewegenincijfers.nl/kernindicatoren/sportdeelname-wekelijks
RIVM. (2021, 03 24). Een sportiever Nederland. Opgehaald van Sport en Bewegen in Cijfers: https://www.sportenbewegenincijfers.nl/toekomstverkenning